از تفضل بی منت تا اربابی برای محرومین/همراه با حسن تفضلی(ارباب تفضلی)،از خیرین بنام دیار سیلک

تفضلی، یکی از بنیان گذاران مهم صنعت نساجی در کاشان است. کارخانه کوچک وی در طی 45 سال (از زمان تأسیس در سال 1313) به یکی از بزرگ ترین واحدهای نساجی کاشان و ایران تبدیل شد که 4500 پرسنل داشت.

حسن تفضلی  در سال 1274 در کاشان به دنیا آمد

حسن تفضلی، فرزند عبدالرحیم، سال 1274 در کاشان به دنیا آمد. تحصیلات وی بر اساس کارت بازرگانیش، لیسانس بود.

او در 39 سالگی اولین فعالیت مدرن نساجی را در شهرش تأسیس کرد. شرکت ریسندگی و بافندگی کاشان (سهامی عام) در 28 آذر 1313، با سرمایه اولیه دویست هزار تومان توسط تفضلی و چهار نفر دیگر تأسیس شد و در اول تیر 1315 به بهره برداری رسید.

 این شرکت در ابتدا کارگاه کوچکی بود که آن را برای تهیه نخ های مورد مصرف در صنعت فرش بافی تدارک دیده بودند و با 100 نفر، شروع به کار کرد. تفضلی به مدت 45 سال، رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل آن بود. در اواخر دهه چهل سید محمد قریشی، حسین کیهان، حسین محمدیان و محمد کاشانی، اعضای هیئت مدیره آن بودند.

قسمت ریسندگی کارخانه، انواع نخ شماره 4 تا 80 با 6400 دوک و 90 هزار بقچه تولید می کرد. پس از چند سال، تعداد کارگران شرکت به 300 نفر رسید.

در اول تیر 1327 به منظور توسعه کارخانه، نوسازی ماشین آلات ریسندگی و بافندگی و چیت سازی مبلغ چهل و هشت میلیون ریال به سرمایه شرکت، اضافه شد. در پی آن، محصول شرکت به چند برابر سال های قبل افزایش یافت.

در سال های 1334 و 1338 چهل و پنج میلیون ریال، به سرمایه شرکت افزوده شد و کارخانه دیگری با 14000 دوک نخ ریسی و 508 ماشین بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل، تأسیس شد، که روزانه هفتاد هزار متر پارچه پشمی، ابریشمی، پوپلین، ساتن و کرپ دوشین تولید می کرد.

پس از 8 سال، (سال 1346) تعداد دوک های نخ ریسی به 36500 عدد، ماشین های بافندگی به 1040 عدد و تعداد پرسنل به 2800 نفر رسید و روزانه حدود صد هزار متر پارچه و نود نوع بافته، تولید می شد. قسمت ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل انواع منسوجات- از پنبه طبیعی، الیاف سنتیک، پارچه های زنانه و مردانه با طرح های مختلف- به طور مرتب در حال گسترش بود. در سال 1350 شرکت از واحد جدید خود بهره برداری کرد و با بیست هزار، دوک ریسندگی و دستگاه های بافندگی، محصولات کرب، ژورژ، فاستونی، پلی استر، پوپلین و پارچه های مبلی تولید کرد.

پرسنل شرکت در سال 1352 به 3200 نفر رسید؛ همچنین شرکت به نصب دستگاه فینیشینگ پرداخت. این دستگاه از چروک خوردن و آب رفتن پارچه جلوگیری می کرد. ⁽²⁾ تولید شرکت در سال 1349 به بیست و چهار میلیون متر افزایش یافت و در سال پنجاه، بیش از پانزده میلیون ریال، سود ویژه بین کارگران توزیع شد.

در اواخر دهه چهل سرمایه شرکت از چهار صد و هشتاد و شش میلیون ریال به نهصد و سی و دو میلیون ریال و در سال1356 به 000/000/557/1 ریال افزایش یافت. در طی چهل سال، زیربنای کارخانه به پنجاه و هشت هزار متر مربع رسید. محصولات آن انواع منسوجات نخی، ابریشمی، الیاف پشمی، مصنوعی، متقال و تولید سالیانه شرکت، سی و پنج میلیون متر، از انواع پارچه بود.

در اسفند 1355 ریسندگی و بافندگی کاشان در بورس پذیرفته شد، بهای اسمی هر سهم 5000 ریال و آخرین قیمت هر سهم در پایان 1357، به مقدار 10300 ریال بود. این شرکت در سال 1357 با بیش از 8500 سهام دار، حدود 4500 پرسنل، چهار متخصص خارجی و 11 مهندس فعالیت داشت.

دومین سرمایه گذاری صنعتی تفضلی در کاشان

دومین سرمایه گذاری صنعتی تفضلی در سال 1334، در کارخانه مخمل کاشان صورت گرفت که 25 درصد سهم متعلق به تفضلی و 75 درصد سهم از آن خاندان لاجوردی بود.

کارخانه مخمل کاشان در حدود صد و بیست هزار متر مربع زمین و 6500 متر مربع زیربنا داشت و به تولید انواع نخ، پارچه های چادری، حریر، انواع مخمل پتویی، مبلی، کبریتی، پلاش، شیفون و نخی، سجاده و ... می پرداخت و در طی 25 سال به تدریج توسعه یافت. در اواسط دهه چهل، سرپرستی مخمل با تفضلی، لاجوردیان و محمود رضایی (فارغ التحصیل مدیریت صنعتی از آمریکا) بود. این کارخانه در سال 1345 حدود 2000 پرسنل داشت.

در بهمن 1353 شرکت مخمل و ابریشم کاشان در بورس پذیرفته شد که ارزش هر سهم آن 1000 ریال بود. در سال 1357 ارزش معاملاتی آن به 1400 ریال رسید. شرکت مخمل در سال 1357 بیش از 2040 سهام دار داشت و سرمایه آن پس از چند مرحله به 000/000/765/1 ریال، افزایش یافت.مدیران و سهام داران کارخانه، تفضلی، لاجوردیان و خانواده لاجوردی بودند. تفضلی مدیری مجرب و آشنا به بازار بافندگی ایران بود که در صنعت نساجی سابقه ای 20 ساله داشت. او در زمان تأسیس مخمل، صنعتگری شناخته شده (در حوزه نساجی) بود.محصولات کارخانه مورد پسند بازار بود و هر قدر تولید می شد به فروش می رسید، به طوری که فروش شرکت از چهل و نه میلیون تومان در سال 1349 به پانصد میلیون تومان در سال 1357 رسید.

 برای افزایش تولید به کارگران پیشنهاد شد بر پایه کارمزد (به جای روزمزد) کار کنند. مزد کارگران، شش تومان، در ازای 12 متر تولید مخمل بود. هر کس، بیشتر از 12 متر می بافت، مزد آن را دریافت می کرد. تولید آنان به موارات بالا رفتن سطح بهره وری به روزی 28 متر و دستمزد آنان به 10 تا 14 تومان رسید.

تفضلی در بازدید فرح پهلوی از کاشان خواستار تاسیس تأمین اجتماعی بیمارستانی شد

در خرداد 1353 فرح پهلوی از کارخانه های نساجی کاشان بازدید کرد؛ هنگام بازدید، چهار نفر از صاحبان صنایع (حسن تفضلی، اکبر لاجوردیان، محمدتقی و سید محمد فقیهی که از مؤسسین کارخانه کاموا بودند با وی دیدار کردند و از او اجازه خواستند برای تربیت مهندس و تکنسین مورد نیاز کارخانجات کاشان، یک مجتمع آموزش صنعتی، مشابه دانشکده کار بلژیک احداث کنند. همچنین خواستار آن شدند که تأمین اجتماعی بیمارستانیتأسیس کند؛ چرا که ده هزار کارگر بیمه شده در کارخانه های بزرگ کاشان وجود داشت؛ در ضمن، خواستار رسیدگی به مسئله وجود املاح در آب لوله کشی، شدند. دیگر خواسته آن ها تأسیس فرودگاه در کاشان بود.در پایان این دیدار، لاجوردی شش هزار متر زمین به فرح پهلوی اهدا کرد که وی آن را برای پارک کودک، اختصاص داد.

تفضلی بین کارگران، به ارباب مشهور بود؛ دایماً تکرار می کردند:

تا ارباب بود، کارگران با جان و دل کار می کردند و کسی، شرمنده زن و بچه اش نبود. پارچه تولید کارخانه با برترین کیفیت تولید می شد و بازاریان برای خرید آن رقابت می کردند. همه چیز هماهنگ و منظم بود. وقتی رفت، به تدریج همه چیز از فوت کرد. صلابت و مدیریت خردمندانه، پس از وی هیچ گاه دیده نشد.

کمک مالی برای تأسیس دانشکده علوم پزشکی کاشان

تفضلی در سال 1360 در کارهای نیکوکارانه مشارکت داشت.

باشگاه ورزشی کارگران ریسندگی و بافندگی کاشان را تأسیس کرد؛ هدف او پر کردن اوقات فراغت کارگران و خانواده های آن ها بود. حدود 400 ورزشکار این باشگاه و با کمک مربیان، چندین مقام استانی، کشوری و جهانی را در رشته های مختلف ورزشی به دست آوردند.

ساخت مرکز رادیولوژی و بخش c.c.u  در بیمارستان کاشان، مرمت مزار محتشم کاشانی و چاپ اشعار وی، کمک به مساجد و هیات های مذهبی نشانگر توجه او به مسائل خیریه بود.

کمک مالی برای تأسیس دانشکده علوم پزشکی کاشان بخشی از فعالیت های اجتماعی او پس از انقلاب بود. همچنین دخترش زیبا تفضلی در احداث ساختمان دانشکده نساجی و هنر دانشگاه کاشان، نقش به سزایی داشت.

تفضلی در  نهم آبان ماه 1366 درگذشت

 سرانجام زندگی این کارآفرین به پایان رسید (آبان 1366).

vدو خاطره از ارباب تفضلی

قبل از تأسیس دانشگاه علوم پزشکی کاشان جلسه ای در دفتر کار حاج آقا تفضلی با حضور پیشنهاد کننده تأسیس دانشکده آقای دکتر محمد زارع جوشقانی (آن موقع مدیر کل بهداری استان زنجان بودند) با جمعی از پزشکان دکتر نعمت اله مدیحی، دکتر حسین غزنوی، دکتر محمود فیلسوفی، دکتر حسن الماسی و تعداد دیگری از اطباء کاشان تشکیل شد و قبل از طرح مسأله آقای تفضلی گفتند: «اکنون که با شما صحبت می کنم مبلغ چهارصد و پنجاه میلیون تومان پول در بانک داریم و می خواهیم کارخانه (ماشین آلات) از خارج خریداری کنیم و نیاز به ارز داریم و دولت زمان جنگ است ارز ندارد و من غصّه بیکاره ها را می خورم.» و شروع به گریه کردن که خودم دیدم بلند شدند و از قفسه کنار دستشان دستمال کاغذی برداشتند و اشک های خود را پاک کردند! این بود تفکر مردی که در اوایل جنگ به فکر خانواده های بیکار بودند. رحمت خدا به روح آن مرد بزرگ.

vخاطره دوم؛

نیاز بود 20 میلیون تومان در ابتدا برای ایجاد دانشکده علوم پزشکی هزینه کنیم. خدمت مرحوم آیت ا... یثربی رفتیم و از ایشان خواستیم که از آقای تفضلی استمداد کنند. در جلسه ای مرحوم آیت ا... یثربی به آقای ارباب تفضلی گفتند: «آقای ارباب خدا در قرآن می فرماید ما عندکم ینفد و ما عند اله ... (آیه 96 سوره نحل) هر چه نزد شماست فانی است و هر چه برای خدا بفرستید باقی می ماند. 20 میلیون برای ایجاد دانشکده پزشکی لازم است و هر چه پزشک تربیت شوند و هر چه مریض درمان شوند تا قیامت ثواب آن به شما خواهد رسید. آقای ارباب تفضلی دست های خود را به علامت موافقت بالای چشمشان گرفتند و با کمک ایشان کارها پیش رفت تا به بودجه دولتی وصل گردید.

(خاطرات از رضا محلوجی)