در عصر حاضر تمایل برخی از افراد جامعه به نگهداری حیوانات در منزل بیشتر شده و از طرفی عدم اطلاع در مورد برخی از بیماری های قابل انتقال از حیوان به انسان می تواند افراد در تماس با این حیوانات را در معرض خطر برخی بیماری های واگیر خطرناک قرار دهد.

بیماری هاری چیست؟

  هاری یک بیماری عفونی حاد و کشنده ویروسی است که معمولا از طریق گازگرفتن یا خراش سگ و حیوانات وحشی (سگ سانان یا گوشت خواران و ...) و حیوانات اهلی ( گاو ،الاغ و ... به انسان منتقل می شود. کودکان و نوجوانان بیشترین گروه در معرض خطرابتلا به بیماری هاری می باشند. در صورت ابتلا انسان به این بیماری، هیچگونه درمانی نداشته و فرد محکوم به مرگ می باشد ولی در صورت انجام پیشگیری های لازم میتوان جان فرد را از مرگ حتمی نجات داد.

مهمترین راههای انتقال بیماری به انسان چیست؟

·         گاز گرفتن به وسیله حیوان ها اصلی ترین راه سرایت بیماری هاری می باشد.

·         چنگ زدن حیوان و ایجاد خراش در پوست

·         تنفس در محیط غار هایی که محل زندگی خفاش های آلوده می باشد.

علائم بیماری هاری در انسان چیست؟

 تقریباً چند روز تا سه ماه بعد از گزش توسط حیوان، علائم بیماری هاری در انسان شروع می شود. تب، لرز، خستگی، سردرد، ضعف عضلانی، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، سرگیجه، درد های شکمی، اسهال، تنگی نفس،  سرفه خشک، نگرانی و ترس از علائم اولیه بیماری می باشد، سپس علائمی از قبیل احساس سوزش، گزگز و مور مور شدن در محل گزش و بعد از آن فعالیت های شدید همانند دست و پا زدن، توهم، تحریک پذیری، افزایش بزاق و احساس خفگی به بیمار دست میدهد. تشدید انقباضات عضلانی بیمار به کما رفته و در نهایت منجر به مرگ در عرض 4 تا 7 روز می‌شود.

راههای پیشگیری از بیماری:

·         مراجعه فوری موارد حیوان گزیدگی به مرکز درمان پیشگیری هاری

·         شستشوی کامل زخم با آب و صابون به مدت 15-20 دقیقه

·         واکسیناسیون و تزریق سرم ضد هاری به صورت کامل و در اسرع وقت

·         حیوانات ولگرد را کنترل نموده و از تماس و تحریک حیوانات خودداری کنیم.

·          

در صورت گزش توسط حیوان، شهروندان به کجا باید مراجعه نمایند؟

کلیه شهروندان درشهرستان کاشان می توانند به مرکز خدمات جامع سلامت واقع در خیابان امام خمینی با شماره تلفن55443939  مراجعه و شهروندان شهرستان آران وبیدگل به مرکز اورژانس امام خمینی (ره) واقع در میدان امام خمینی با شماره  تلفن:54737766  مراجعه نمایند.

کیست هیداتیک چیست؟

یکی از خطرناکترین بیماریهای قابل انتقال از حیوانات به انسان است واژه هیداتیس به معنی یک قطره آب است، بیماری توسط نوزاد یک انگل روده ای سگ که وارد بدن  انسان و دام می شود بروز می کند.

کرم بالغ در روده سگ و نوزاد در بدن انسان و حیوانات اهلی نشخوارکننده زندگی می کند.

عامل ایجاد بیماری مرحله نوزادی انگل اکینوکوکوس گرانولوزوس است.

چرخه زندگی انگل کیست هیداتیک:

چرخه زندگی این انگل بین سگ سانان و گیاهخواران تکمیل می شود. کرم بالغ در روده کوچک گوشتخواران مخصوصا سگ ها زندگی می کند و تخم های خود را از طریق مدفوع به محیط بیرون می رساند. تخم های دفع شده در مدفوع سگ بلافاصله برای دام و انسان آلوده کننده است.

 گوسفند، گاو و بز نیز به هنگام چریدن و خوردن علف های آلوده تخم های اکینوکوک را همراه علوفه آلوده وارد دستگاه گوارش خود می کنند و تخم ها پس از ورود به دستگاه گوارش میزبان باز شده و جنین قلابدار به درون بافت روده مهاجرت نموده و از طریق عروق روده یا مجاری لنفاوی، به کبد می رسند.

تعدادی از آن ها در کبد باقی می مانند و تعدادی به ریه می رسند، تعداد کمتری نیز به سایر ارگان ها مانند کلیه، طحال، عضلات و مغز حمل می شوند در این مرحله انگل پس از استقرار در بافت شروع به رشد و نمو کرده و طی چند ماه کیست های در اندازه های مختلف ایجاد می کنند حال در صورتی که سگ سانان از احشاء آلوده به این کیست نشخوار کنندگان تغذیه نمایند دوباره سیکل بیماری تکرار می شود.

علائم بیماری کیست هیداتیک:

پس از بلع تخم هر اندامی از بدن می تواند محل بوجود آمدن کیست باشد و بسته به اینکه در چه اندامی کیست ایجاد شده اختلال در عملکرد همان عضو را داریم.

 کیست های ریوی و کبدی شایع تر هستند. علایم این بیماری از درد ساده در محوطه راست شکمی گرفته تا تنگی نفس، سرفه های خشک، عفونت های ثانویه به دنبال پاره شدن کیست در اعضای داخلی و شوک آنافیلاکسی متغیر است گاهی تعداد این کیست ها به حدی در کبد افزایشمی یابند که موجب از کار افتادن کبد خواهد شد که در صورت درمان نشدن منجر به مرگ می شود.

علائم این بیماری بستگی به محل استقرار کیست (کبد، ریه، مغز، استخوان) ، بزرگی کیست و موقعیت کیست دارد. به عنوان مثال در مغز و چشم سریعاً ایجاد علامت می کند در حالی که در کبد سال ها طول می کشد تا ایجاد علامت کند.

 در حال حاضر جراحی کیست های هیداتیک در انسان تنها راه اساسی معالجه بیماری است اما این بیماری به راحتی از طریق جلوگیری از کشتار دام به روش غیر بهداشتی، کنترل تعداد سگهای ولگرد، درمان مستمر سگ های گله، جلوگیری از ورود سگ های ولگرد به زمین های کشاورزی و آموزش همگانی مردم به پیشگیری و کنترل این بیماری قابل پیشگیری است.

 

نکات ساده پیشگیری از این بیماری:

۱- رعایت بهداشت فردی و محیط

۲- ضد عفونی نمودن سبزیجات با توجه به اینکه سبزیجات، صیفی جات و میوه های بوته دار زمینی مثل توت فرنگی از عمده ترین فاکتورهای آلودگی به تخم این انگلمی باشند حتما باید قبل از مصرف به خوبی با آب شستشو گردیده و برای اطمینان از جداشدن تخم انگل از سبزیجات، چند قطره مایع ظرفشوپی به داخل ظرف شستشو اضافه شود، سبزیجات چند لحظه در داخل آب تکان داده شود تا آب کف کند.

 نکته:

یکی از اشتباهاتی که در موقع شستشوی سبزیجات وجود دارد این است که بعد از شستشو ، کل ظرف محتوی سبزیجات را روی آبکش می ریزند که با این کار تخم های انگل ته نشین شده در داخل ظرف دوباره روی سبزیجات پخش می شود، باید سبزیجات را از سطح آب برداشته شوند و آب باقیمانده دورریخته شود.

 ۳- در صورتی که سگ دارید داروهای ضد انگلی به سگها داده و برای آنها شناسنامه تهیه نمایید و هر چند وقت یکبار آنها به دامپزشک ببرید

 ۴- اگر کشتار دام مثل قربانی کردن و نذری دارید در صورت مشاهده کیست های کبدی در گاو و بخصوص گوسفند هرگز آنها را پاره نکنید چون باعث کیست هیداتیک چشمی در انسان می شوند و همچنین کبد حیوان را به طور بهداشتی دفن کنید چون اگر سگی این احشاء آلوده را بخورد دوباره سیکل انگل تکرار می گردد.

 ۵-محصور نمودن مزارع و جلوگیری از ورود سگ ها به آنها

۶-عدم تماس با سگ ها

بیماری سالک احشایی یا (کالاآزار)

بیماری انگلی مهلکی است که از طریق گزش پشه خاکی از سگ قابل انتقال به انسان میباشد.

مخزن بیماری:سگ ، سگ سانان (روباه ، شغال ) و انسان بیمار

علائم بیماری:این بیماری بیشتر در کودکان زیر 5 سال دیده میشود

*مهمترین علائم بیماری بزرگی شکم ( بدلیل بزرگی طحال ) بیقراری ، درد شدید در ناحیه شکم ، تب نامنظم ، ورم صورت ، دست ها و پاها می باشد.

 تشخیص بیماری : ساده ترین روش تشخیص بیماری تهیه لام خونی که با مراجعه به خانه های بهداشت تحت نظر پرسنل انجام میشود.

*راه های کنترل و پیشگیری :

1 - آگاهی از علائم بیماری و راه های پیشگیری از آن

2 - محافظت از خود و بخصوص کودکان و نوجوانان جهت جلوگیری از گزش پشه از طریق نصب توری مناسب به درب و پنجره، استفاده از پشه بند و  استفاده از حشره کش های خانگی قبل از خواب

3- عدم تماس با سگسانان و جوندگان در محل زندگی

4- رعایت فاصله مناسب محل زندگی خود با حیوانات (بخصوص جداسازی محل نگهداری سگ از محل سکونت )

5 - جمع آوری و دفع صحیح زباله ها و عدم تماس حیوانات بخصوص سگسانان

6- مبارزه با جوندگان با استفاده از سموم موش کش

7- کنترل سگ های ولگرد بصورت مستمر

نکته درمانی: بیماری در صورت تشخیص به موقع قابل درمان است.

توکسوپلاسموز:

توکسوپلاسموز  یک بیماری انگلی است که توسط توکسوپلاسما گوندی که در انسان‌ها و بسیاری از گونه‌های پستانداران و پرندگان ایجاد می‌شود.

در طول چند هفته اول پس از قرار گرفتن در معرض بیماری، عفونت به‌طور معمول باعث ایجاد یک بیماری خفیف مانند آنفلوآنزا می‌شود. انگل به ندرت باعث هر گونه نشانه در افراد بزرگسال و سالم می‌شود. با این حال افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی بدن، مانند بیماران مبتلا به ایدز یا زنان باردار، ممکن است به‌طور جدی بیمار شوند و گاهی اوقات می‌تواند کشنده باشد.

این انگل ممکن است سبب  التهاب مغز و بیماری‌های عصبی شود، همچنین این انگل ممکن است قلب، کبد، گوش درونی و چشم را تحت تأثیر قرار دهد.

در پژوهش‌های اخیر، توکسوپلاسموز را با خودکشی، اختلال نقص توجه بیش فعالی، اختلال وسواسی جبری و اسکیزوفرنی مرتبط دانسته‌اند.

این بیماری به چند شکل در انسان بروز می‌کند:

 ۱. توکسوپلاسموز مادرزادی که از مادر به جنین منتقل و اغلب علائم آن بعد از تولد نوزاد دیده می‌شود. این نوع از بیماری می‌تواند در دوران بلوغ و دوره نوجوانی دوباره فعال و موجب التهاب شبکیه شود.

۲. توکسوپلاسموز چشمی معمولاً حاصل توکسوپلاسموز مادرزادی است ولی علایم ممکن است در جوانی ایجاد شوند.

۳. توکسوپلاسموز حاد در فرد سالم.

۴. توکسوپلاسموز حاد در فرد دچار نقص ایمنی (افراد مبتلا به ایدز یا سرطان یا افرادی که داروهای سرکوب گر ایمنی مصرف می‌کنند.)

۵. توکسوپلاسموز نهفته (بخصوص در افراد دچار ضعف ایمنی) بیماری بدون اینکه علامت واضحی داشته باشد پیشرفت می‌کند. برادی زوئیتها وجود دارند. کیست در مغز یا عضلات تشکیل می‌شود.

راه های انتقالتوکسوپلاسما گوندیبه یکی از روش‌های زیر می باشد:

۱. خوردن گوشت‌های خوب پخته‌نشده حیوانات بیمار

۲. گربه‌های حامل این میکروب می‌توانند آن را از مدفوع خود دفع کنند؛ به طور مثال فردی که با بی‌دقتی به مدفوع گربه دست می‌زند و دست خود را نمی‌شوید، ممکن است دچار عفونت شود.

۳.انتقال خون از بیمار به فرد سالم

۴. زن بارداری که دچار عفونت می‌گردد، می‌تواند آن را به جنین منتقل کند (غالباً با گرفتاری شدید جنین.)

لازم به ذکر است که این بیماری در افراد با دستگاه ایمنی ضعیف، خطرناک‌تر است.

علایم شایع:

معمولاً 80تا90% افراد آلوده بدون علامت هستند، در افراد بیمار تب، تورم غدد لنفاوی، خستگی، درد عضلانی، گلودرد،  التهاب شبکیه، و گاهی بثورات جلدی مشاهده می شود.

تشخیص شامل شرح حال طبی، معاینه فیزیکی و بررسی‌های آزمایشگاهی خون برای تشخیص عفونت است. در خون معمولاً سطح آنتی بادی علیه توکسوپلاسما  اندازه‌گیری می‌شود.

پیشگیری از بیماری توکسو پلاسموز:

از خوردن‌ گوشت‌های‌ خام‌ یا کم‌پخته‌ شده، تخم‌مرغ‌های‌ نپخته‌ یا نوشیدن‌ شیر غیرپاستوریزه‌، خودداری‌ کنید.

از روش‌های‌ مناسب‌ برای‌ آماده‌ کردن‌ و نگهداری‌ محصولات‌ گوشتی‌ استفاده‌ کنید.

2. پس‌ از دست‌ زدن‌ به‌ گوشت‌های‌ خام‌، دست‌ها را با دقت بشویید.

3. زن‌ باردار در اوایل‌ بارداری‌ باید تحت‌ آزمون‌های‌ آزمایشگاهی‌ خون‌ قرار بگیرد تا معلوم‌ شود دارای‌ آنتی‌بادی‌ بر ضد توکسوپلاسموز است‌ یا خیر تا در صورت لزوم تحت نظر پزشک درمان گردد.

4.افراد دچار نقص‌ ایمنی‌ و زنان‌ باردار باید از تماس‌ با مدفوع‌ گربه‌ خودداری‌ کنند.

5. محوطه‌ بازی‌ کودکان‌ از جمله‌ جعبه‌های‌ شنی‌ را از مدفوع‌ سگ‌ و گربه‌ محفوظ‌ نگه دارید.

مشمشه چیست؟

مشمشه یک بیماری قابل انتقال از حیوان به انسان است که باتوجه به سابقه وجود آن درکشور های همسایه و بخصوص گزارش موارد اخیر طغیان بیماری در بین تک سمی ها (الاغ، قاطر، اسب) در کشور عراق و احتمال ورود این حیوانات آلوده  به داخل کشور به عنوان یک تهدید جدی برای جمعیت تک سمی ها و جمعیت انسانی در کشور مطرح است.

تاریخچه:

بقراط برای اولین بار مشمشه را توضیح داده است و برای سال ها به عنوان یک بیماری شغلی در افرادی که با اسب در تماس هستند، دامپزشکان و کارکنان آزمایشگاه ها مطرح شد. عامل مشمشه همراه با سیاه زخم به عنوان سلاح بیولوژیک مدرن از سال 1915 مورد استفاده قرار گرفته است.

عامل بیماری زا:

عامل بیماری زای مشمشه، یک بیماری عفونی بسیار مسری در بین تک سمی ها (اسب، قاطر، الاغ) می باشد.

انتشار بیماری:

مشمشه در بسیاری از کشورها پس از انجام اقدامات قرنطینه ای و سایر اقدامات کنترلی حذف شده است. از دهه 1940 تاکنون انتقال مشمشه به انسان در آمریکا دیده نشده است. ولی در بین حیوانات اهلی در آفریقا، آسیا، خاورمیانه و مرکز و جنوب آمریکا شایع است. بیماری در گربه ها و سگ سانانی که از گوشت اسب های آلوده تغذیه کرده اند اتفاق افتاده است، بعلاوه ترشحات تنفسی و ترشحات پوستی اسب های بیمار بسیار مسری است. مشمشه یکی از بیماری های رایج در بین اسب ها و سایر تک سمی های عراق می باشد.

راه های انتقال:

بیماری در انسان به دنبال تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا تماس با بافت های آنها منتقل می شود. عامل بیماری از طریق آئروسل و ضایعات پوستی یا مخاط ملتحمه، دهان یا بینی وارد بدن می شود. انتقال انسان به انسان نادر است. موراد تک گیر در دامپزشکان، اسب سواران و کارکنان آزمایشگاه اتفاق می افتد. دو مورد انتقال جنسی و مواردی در خانواده ای که از بیمار مراقبت کرده اند گزارش شده است.

تظاهرات بالینی در حیوانات:

بدنبال ورود باکتری در مخاط بینی اسب، تب و زخم های نکروتیک و ندول و بدنبال آن ترشحات غلیظ زرد رنگ ایجاد می شود. غدد لنفاوی گردن و مدیاستن بزرگ شده و پنومونی با آبسه ندولار و گسترش به اعضاء داخل موجب بیماری منتشر می گردد.

مشمشه جلدی (بیماری فارسی) شامل آبسه جلدی به همراه تشکیل ندول 5/0 تا 5/2 سانتی متری در مجاری لنفاوی است، با پیشرفت بیماری ندول ها زخمی شده و عفونت به شکل چرک زرد غلیظ خارج می شود.

تظاهرات بالینی در انسان:

معمولا علائم بیماری 1 تا 14 روز طول میکشد (علائم تنفسی 1 تا2 ) که شامل علائم اولیه: تب، ضعف، دردعضلانی و سردرد ضایعه در روی پوست اغلب به همراه تب و ... بروز آبسه چرکی (کبد، وطحال ) رخ میدهد.

در عفونت های ریوی به دنبال تب پنومونی، برونکومونی، آبسه ریوی بروز می کند و درصورت عدم  درمان طی ده روز مرگ اتفاق میافتد.

پیشگیری :

موارد مشکوک جهت پیشگیری از انتقال انسان به انسان بایستی در بخش ایزوله بستری و احتیاط استاندارد برای ممانعت از پاشیده شدن یا تماس های مستقیم با ضایعات چرکی، خون و ترشحات و سایر وسایل آلوده انجام گیرد. وسایل آلوده به ترشحات و تجهیزات پانسمان بایستی اتوکلاو یا سوزانده شده یا با استفاده از مواد ضد عفونی کننده، ضد عفونی شوند. واکسن برای مشمشه وجود ندارد.

در کشورهایی که مشمشه در حیوانات آندمیک است برای پیشگیری از بیماری درانسان، شناسایی و حذف جمعیت حیوانات آلوده مهم است.

در مراکز بهداشتی درمانی، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها و ... می توان از انتقال بیماری به وسیله اجرای احتیاط های معمول به هنگام برخورد با خون و مایعات بدن پیشگیری نمود. در عفونت های آزمایشگاهی ایجاد شده داکسی سیکلین جهت پیشگیری مؤثر بوده است ولی استفاده از آن در موارد تماس ثابت نشده است.

جداسازی و معدوم سازی هرچه سریعتر دام‌های مثبت که بدین منظور اقدامات بهداشتی زیر باید به دنبال تشخیص دام مثبت انجام گیرد.

وسایل انفرادی و تیمار دام دچار به طورکلی سوزانده و معدوم شود.

پس از سوزاندن و دفن بهداشتی فضولات و کود، جایگاه اسب با مواد ضدعفونی‌کننده گند زدایی شده (مناسبترین ضدعفونی‌کننده سود سوزآور است) و حداقل به مدت ۶ هفته بدون استفاده بماند.

معدوم کردن اسب آلوده با رعایت مسائل امنیت زیست محیطی به گونه‌ای که تماس با دام به کمترین حد ممکن برسد.

محل دفن لاشه باید پیش از معدوم کردن دام آلوده آماده شده باشد، این محل باید به دوراز کانال آب، چشمه، کاریز و دیگر مسیرهای همگانی باشد.

 

گروه پیشگیری ومبارزه با بیماریهای واگیر دانشگاه علوم پزشکی کاشان